సవర గిరిజనుల భాషపై పరిశోధన చేస్తూ సవర లిపిని, నిఘంటువును రూపొందించిన మహానుభావుడు గిడుగు. సవర భాషతో పాటు మరోపక్క తెలుగు వాడుక భాషోద్యమానికి విశేష కృషి చేసిన గిడుగు తెలుగువారి గుండెల్లో సుస్థిర ముద్రవేశారు. తెలుగు భాషలో వ్యహహారిక భాషా వ్యాప్తికి నిరంతర కృషి సల్పిన గిడుగు గ్రాంధిక భాషావాదుల పాలిట ‘పిడుగు’ అని కీర్తించబడిన ఘనాపాటి మన గిడుగు వెంకట రామమూర్తి పంతులు. సవరలపై చేసిన అవిరళ కృషి గిడుగు వాడుక భాషా ప్రస్థానానికి నాంది. శ్రీకాకుళం జిల్లా పర్వతాలపేటలో గిడుగు వెంకటమ్మ, వీర్రాజు దంపతులకు 1863, ఆగస్టు 29 న జన్మించారు. ఆగస్టు 29న గిడుగు జయంతిని ‘తెలుగు భాషా దినోత్సవం’ గా జరుపుకుంటున్నాం.
గిడుగు సహాధ్యాయి గురజాడతో కలిసి 1875లో విజయనగరం మహారాజా కళాశాలలో బిఎ పట్టా పుచ్చుకొని చరిత్ర అధ్యాపకులుగా పని చేస్తున్న సందర్భంలో పర్లాకిమిడి పట్టణానికి చుట్టూర ఉన్న కొండలపై నివసిస్తున్న సవర తెగ గిరిజనులపై దృష్టి పడింది. నాగరికులతో పోల్చితే వారు నీతినిజాయితీ గల మానవీయులు. కడు దైన్యస్థితిలోనూ ప్రత్యేక జీవన సంస్కృతి విస్మరించని ఆదిమ ప్రపంచం సవరలది. గిడుగు సవరలపై దృష్టి పెట్టడం చాటున వారి వెనుకబాటు తనమే కాదు చారిత్రక నేపథ్యం దాగుంది. 2500 ఏళ్ళనాటి సింధూ నాగరికత వెల్లివిరియడానికి ముందే ప్రత్యేక నాగరిక సంస్కృతి వారిది. నాటి రామాయణం, మహాభారతం, వైదిక సూత్రాలలోనూ సవరల ప్రస్తావన ఉందనడానికి నిలువెత్తు సాక్ష్యం శ్రీరాముని ఉదాత్త సేవకురాలు అయిన శబరి ఒక సవరీయురాలే. సవరల అభివృద్ధి కాంక్షించిన గిడుగు వారిని తొలుత చదువుబాట పట్టించాలని సంకల్పించారు. శ్రీకాకుళం, విజయనగరం జిల్లాల్లోని కొండ ప్రాంతాల్లో సవరల జనాభా 1,22,979 మంది. కాగా అక్షరాస్యత 14.38%. ప్రపంచీకరణలో వీరి సాంస్కృతిక జీవనం చతికిలపడటంతో సవర తెగ ప్రమాదంలో చిక్కుకుంది.
సవరలు ప్రకృతి ఆరాధకులు. వీరి చిత్రకళ -ఎడీసింగ్. వీరు కళాత్మకమైన ప్రకృతి చిత్రాలనే గీస్తారు. ప్రత్యేకులైన వీరి సవర భాషను గిడుగు నేర్చుకొని పిల్లలకు వారి మాతృభాషలోనే విద్య నేర్పడానికి ప్రత్యేక పాఠశాలలు నెలకొల్పారు.
గిడుగు రచించిన సవర వాచకాలు, కథల పుస్తకాలు, పాటల పుస్తకాలు, తెలుగు – సవర, సవర – తెలుగు నిఘంటువులను 1911లో ఉమ్మడి మద్రాసు ప్రభుత్వం ప్రచురించింది. ఆయన కృషికి పారితోషికం ఇవ్వజూపితే అందుకు గిడుగు ‘ఆ డబ్బుతో ఒక బడి నెలకొల్పండి. నేను పెట్టిన బడులకు నిధులివ్వండి చాలు!’ అని ప్రభుత్వాన్ని కోరారు. అందుకు శిక్షణా పాఠశాలలను స్థాపించింది. వివిధ సవర రచనలు, సవర భాషా వ్యాకరణ నిర్మాణంలో గిడుగు సాధించిన కృషికి ప్రభుత్వం 1913 లో రావూ సాహెబ్ బిరుదును బహూకరించింది. పాఠ్యపుస్తకాల్లో, సామాన్య ప్రజల్లోనూ వ్యావహారిక భాషను వ్యాప్తి చేయడంలో ఆయనకు సాటిలేరు. సవర భాషలో ‘ఏ మాన్యువల్ ఆఫ్ సవర లాంగ్వేజెస్’ (1930) వ్యాకరణంను రచించారు. సవర గిరిజనుల సంబంధ అంశాలను చేర్చిన ‘క్యాస్ట్ అండ్ ట్రైబ్స్ ఆఫ్ సదరన్ ఇండియా’ ను రచించిన నృశాస్త్రవేత్త థరస్టన్ తో గిడుగు చర్చించారు. హవాయి విశ్వవిద్యాలయం (అమెరికా) పాశ్చాత్త భాషావేత్త స్టాన్లీ స్టరోస్టా తన పిహెచ్‌డి. గ్రంథాన్ని సవర లిపి పరిశోధకుడైన గిడుగుకు అంకితమివ్వడం విశేషం. ఆయన పరిశోధనలకు, భాషా కృషికి మెచ్చిన బ్రిటీష్ ప్రభుత్వం 1933లో ‘కైజర్- ఇ-హింద్’ బిరుదుతో పాటు బంగారు పథకాన్ని ప్రకటించింది.
మద్రాసు గవర్నరు స్వయంగా ఛత్రపురానికి వచ్చి ప్రత్యేక దర్బారులో గిడుగును సత్కరించారు. సవరలకు బీజాక్షరాలను నేర్పించిన ‘ఆది గురువు’ గిడుగు 1940, జనవరి 22న కన్నుమూసారు. మన తరాలు మారే కొద్దీ సంప్రదాయ భాష సంస్కృతులపై ప్రపంచీకరణ సంక్షోభం పరిమితమైన నిమ్నవర్గ సమాజాలపై పెనుప్రభావం చూపుతోంది. సంప్రదాయ చదువులు, స్వంత లిపి, సామాజిక అభివృద్ధి వంటివి సన్నగిల్లిన తరుణంలో… ఆదిమ భాషల క్షీణత శరవేగంగా పెరుగుతోంది. ప్రస్తుతం ఐక్యరాజ్యసమితి తీసుకుంటున్న ఆదిమ భాషల పరిరక్షణ చర్యల్లో భాగంగా గిరిజనులకు బీజాక్షరాలను ప్రసాదించిన సవరలిపి నిర్మాత గిడుగు మార్గదర్శకత్వంలోనైనా మాతృ భాషల్ని, అంతరిస్తున్న ఆదిమ భాషలను పరిరక్షించాల్సిన బాధ్యత ప్రభుత్వంపై ఉంది. అలాగే తెలుగు విభాగం పాఠశాలలను రక్షిస్తూనే… కళాశాలల్లో ఐచ్ఛికంగా తెలుగును తప్పనిసరి చేస్తూ, అన్ని ప్రభుత్వ శాఖల్లో తెలుగును అమలు చేయాలి.
గుమ్మడి
లక్ష్మీనారాయణ
9491318409