బంజారా భాష భారతదేశంలో గల ప్రాచీన భాషలలో ఒకటి. కానీ ఈ భాషకు లిపిలేని కారణంగా నిర్లక్ష్యానికి గురి అవుతూ అంతరించి పోయే దశలో ఉన్నది అని చెప్పవచ్చు. శాస్త్రసాంకేతిక రంగాలు శరవేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశంలో మాతృభాషల మనుగడ ప్రశ్నార్థకంగా మారుతోంది. ప్రపంచీకరణ, సరళీకృత ఆర్థిక విధానాలు ఒకవైపు, మరో ప్రక్క అమెరికన్ సామ్రాజ్యవాద సంస్కృతి తాకిడికి బలవుతున్న మాతృభాషల ఉనికి, మనుగడ కనుమరుగవక తప్పని పరిస్థితి దాపురించింది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా వేల సంఖ్యలో మాతృభాషలు అంతరించిపోతున్నాయి. అందులో బంజారాలు మాట్లాడే గొర్-బోలి భాష కూడా ఒకటి అని చెప్పవచ్చు. అందుకు నిలువెత్తు సాక్షంగా ఆంధ్ర, తెలంగాణ రాష్ట్రాలల్లో తెలుగు భాషను ఆంగ్ల భాష అధిగమించినట్లు, తెలుగు కూడా అదే రీతిలో ఇతర గిరిజన భాషలను సైతం అధిగమిస్తున్నది. అందులో లంబాడీ (బంజారా) భాష కూడా ఒకటి. లంబాడీ గిరిజన భాషకు నేటికీ గుర్తింపు లేదు, లిపిలేదు.
వీరు మాట్లాడే భాషలు మౌఖికంగా నోటికే పరిమితం కావడం మూలాన అత్యంత నిరాదరణకు గురవుతున్నాయి. పర్యవసానంగా లంబాడీ(బంజారా) తెగల ప్రత్యేక సాంస్కృతిక సాంప్రదాయాలు కనుమరుగవుతున్నాయి. భారత రాజ్యాంగంలోని 5, 6 షెడ్యూల్‌లో పేర్కొన్న గిరిజన రాష్ట్రాల్లో 698 తెగలకు చెందిన 10 కోట్ల మంది జనాభా వుంది. దేశంలో మొత్తం 1652 భాషలుండగా, గిరిజనులు మాట్లాడే భాషలే సుమారుగా 600 దాకా ఉన్నాయి. భారత రాజ్యాంగంలో 8వ షెడ్యూల్‌లో ఇప్పటికి 22 భాషలు అధికారికంగా గుర్తించబడగా, అందులో గిరిజనులు మాట్లాడే మణిపురి, డోంగ్రీ, బోడో, కొంకిణి, సంథాలీ భాషలకు మాత్రమే చోటుదక్కింది. ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణ, మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక, రాజస్థాన్, మధ్యప్రదేశ్ లాంటి రాష్ట్రాలలోనే కాకుండా దేశ వ్యాప్తంగా దాదాపుగా 20 రాష్ట్రాలలో నివసిస్తున్న బంజారాలు దాదాపుగా 18 కోట్ల జనాభా కలిగి దేశంలో హిందీ తరువాత అత్యధికంగా తమ సంప్రదాయ భాష గోర్ బోలిను మాట్లాడటం జరుగుతున్నది. కానీ అతి పెద్ద సమూహం కలిగిన లంబాడీ భాషకు రాజ్యాంగబద్ధ గుర్తింపు విషయంలో కేంద్ర, రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు నిర్లక్ష్యాన్ని ప్రదర్శించడం జరిగింది. కానీ బంజారాలు మాట్లాడే భాష మిగిలిన భాషలువలే కాకుండా అంతరించే దశలో ఉండటం కొసమేరపు. భాష ద్వారానే సంస్కృతీ సాంప్రదాయాలు ఆచారాలతో బంజారాలు తమ అస్తిత్వాన్ని కాపాడుకుంటున్నారు.
కాని పాలకవర్గాలు బంజారాలతో పాటు కొన్ని రకాల తెగల భాషలకు లిపి లేదన్న సాకుతోనే ఇతర భాషలను వారిపై రుద్దడంతో విద్యాభివృద్ధికి, సమగ్రాభివృద్ధికి దూరమవుతున్నారు. 1956 హైదరాబాద్ రాష్ట్రంగా ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో విలీనమై భాషాప్రయుక్త రాష్ట్రంగా అవతరించిన తరువాత ఆదివాసీ, గిరిజన విద్యార్థుల మీద తెలుగు బలవంతంగా రుద్దబడింది. ఉమ్మడి రాష్ట్ర ప్రభుత్వం గత పదేళ్ల క్రితం రాజీవ్ విద్యామిషన్ (ఆర్‌విఎం) ద్వారా బంజారా భాషలో తెలుగు లిపితో ఒకటవ తరగతి నుండి ఐదవ తరగతి వరకు వాచకాలను ముద్రించి ప్రత్యేక పాఠశాలను నెలకొల్పి ఆయా భాషా సంబంధ బోధకులను కూడా నియమించింది. ఇలా కొంత ప్రయత్నం చేసినా, కాని కొన్ని సాంకేతిక లోపాల వల్ల నేడు పాఠశాలలు పని చేయడం లేదు. భారత రాజ్యాంగంలోని 8వ షెడ్యూల్‌లో గోర్-బోలిని భాషను చేర్చలన్నా ఈ డిమాండ్ స్వాతంత్య్రం వచ్చినప్పటి నుండి వివిధ రూపాల్లో పోరాడుతున్నా సమస్యను పరిష్కరించిన దాఖలాలు లేవని చెప్పవచ్చు. బంజారా తెగ గుర్తింపు పరిరక్షణకు కీలకమైనది గోర్-బోలి భాష. అది భాష మాత్రమే కాదు అది బంజారా ప్రజల హృదయం ఆత్మవంటిది.
ఒక జాతి ఎప్పుడయితే తన భాషను పరంపరలో మరచిపోతుందో, తదనంతర కాలంలో భాషతో పాటు జాతికూడా అంతరించిపోయే ప్రమాదం ఉన్నది. స్వాతంత్య్రం వచ్చి 75 సంవత్సరాలు గడచిపోయినా బంజారాల భాష గూర్చి కేంద్ర రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు శ్రద్ధ వహించలేదు కానీ బంజారాలకు, భారతదేశం మొత్తంలో గిరిజనులుగా చేర్చి, భాషకు రాజ్యాంగ హోదా కల్పించాలని ఒక రిపోర్టు మాత్రం పూర్వ మహారాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి విపి నాయక్ శ్రద్ధతో సమర్పించగలినారు. కాని ఈ దేశంలో వివిధ రాష్ట్రాల్లో వివిధ పేర్లతో పిలువబడిన ఒకే భాష ఆచార సాంప్రదాయాలు, ప్రత్యేక లక్షణాలు కలిగినటువంటి తెగగా బంజారాలను గురించి చెప్తారు. ఇకనైనా భారత రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 344(1), 351 ప్రకారం రాజ్యాంగంలోని 8వ షెడ్యూల్‌లో గోర్-బోలి భాషను చేర్చాలని, బంజారాల భాషకు తగిన ప్రోత్సాహం అందించి దశాబ్దాల కాలం నాటి డిమాండ్‌ను నెరవేర్చి రాజ్యాంగ హోదా కల్పించాలని బంజారాలు కోరుతున్నారు.
జటావత్ హనుము
8519836308