సుమారు అర్ధ శతాబ్ది కాలంగా ఐక్యరాజ్యసమితి ఆధ్వర్యంలో వాతావరణ మార్పుకు విఘాతం కలిగిస్తున్న కాలుష్య సమస్యల పరిష్కారం కోసం ప్రతి ఏడాది సదస్సులు జరుగుతున్నాయి. ప్రతి ఏడాది ఈ సదస్సులు వాతావరణ కాలుష్యం అరికట్టేందుకు ఎన్నో ప్రతిపాదనలు చేస్తూ, కార్యాచరణకు పలు లక్ష్యాలు నిర్దేశిస్తూ, అందుకు తమవంతుగా ప్రపంచ దేశాలు పలు భరోసాలు కల్పిస్తూ ప్రకటనలు వెలువడుతున్నాయి.ఈ ఏడాది ‘కాప్ 28’ పేరుతో ప్రపంచంలోనే అత్యంత కాలుష్యం విరజిమ్మే ముడి చమురు వాణిజ్య కేంద్రంగా పేరొందిన దుబాయ్‌లో నవంబర్ 30 నుండి డిసెంబర్ 12 వరకు సమావేశాలు జరుగుతున్నాయి. ఈ కాలుష్య కారకాలను ప్రపంచంపైకి విరజిమ్ముతున్న ఓ ప్రముఖ ఆయిల్ కంపెనీ అధిపతి ఈ సదస్సు నిర్వహణకు అధ్యక్షత వహిస్తున్నారంటే సదస్సు లక్ష్యాల పట్లనే అనుమానాలు కలుగుతున్నాయి. నిజంగా ఈ సదస్సులు వాతావరణ మార్పులను నియంత్రించేందుకు ఉద్దేశించినవా? సంపన్న దేశాలలోని భారీ కార్పొరేట్ కంపెనీల వాణిజ్య ప్రయోజనాలు కాపాడేందుకు ఉద్దేశించినవా? అనే ప్రశ్నలు తరచూ తలెత్తుతున్నాయి. ప్రపంచ వాతావరణ సంస్థ గణాంకాల ప్రకారం 2023 అత్యంత వేడిగా వుంటుందని వెల్లడైంది.
2023లో 1.4 డిగ్రీల సెల్సియస్ అధిక ఉష్ణోగ్రతలు నమోదు కానున్నట్లు తెలిపింది. గత అర్ధ శతాబ్ద కాలంగా ఐక్యరాజ్యసమితి నేతృత్వంలో భారీ కసరత్తు జరుగుతున్నా భూగోళ వ్యాప్తంగా ఉష్ణోగ్రతలు పెరుగుతూ ఉండడం తీవ్ర ఆందోళన కలిగించే అంశం. ఇప్పటికే ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఎప్పుడూ ఎరుగనంత తీవ్ర స్థాయిలో వర్షాలు, తుఫాన్లు, వేడిమి పరిస్థితులు చూస్తున్నాము.2015 పారిస్ ఒప్పందం ప్రకారం మొదటిసారిగా ప్రపంచంలో వాతావరణ మార్పుల కట్టడి ప్రయత్నాలు ఏ మేరకు ఫలిస్తున్నాయో ఓ సమీక్ష రూపంలో ‘గ్లోబల్ స్టిక్ టెక్’ దుబాయ్‌లో తీసుకోనున్నారు. గత సెప్టెంబర్‌లో విడుదల చేసిన మొదటి అధ్యయన ఫలితం గమనిస్తే అనుకున్న లక్ష్యం నుండి ప్రపంచం దారి తప్పుతున్నట్టు స్పష్టమవుతున్నది. ప్రపంచంలో సుమారు 40% కాలుష్యానికి అమెరికా, చైనా, భారత్ మాత్రమే కారణమని పలు అధ్యయనాలు స్పష్టం చేస్తున్నాయి. ముఖ్యంగా సంపన్న దేశాలు కాలుష్యానికి కారణం అవుతున్నా దాని విష ఫలితాలు ఎక్కువగా వర్ధమాన దేశాలు అనుభవించాల్సి వస్తున్నది. పరిస్థితులు ఆందోళనకరంగా మారుతున్నప్పటికీ ఇటువంటి సమావేశాలు ఎక్కువగా గ్రీన్‌హౌస్ వాయు ఉద్గారాలలో అవసరమైన కోతలకు దారి తీశాయి లేదా పునరుత్పాదక శక్తికి మారడానికి తగినంతగా మద్దతు ఇవ్వడానికి,
వరదలు, కరువు, తుఫానులు, ఇతర వాతావరణ సంబంధిత విపత్తుల ద్వారా కష్టతరమైన వాటిని రక్షించడంలో విఫలమవుతున్నాయి. అందుకనే కాప్27లో ఆఫ్రికా దేశాలు సదస్సును బహిష్కరిస్తామని బెదిరించి ‘నష్టం, హాని పరిహార నిధి’ ఏర్పాటు చేయాలని ఒప్పించగలిగినా, ఆ నిధిని ఎవ్వరు, ఏ విధంగా సమకూర్చాలి? ఏ విధంగా నిధిని పంపిణి చేయాలి? అనే అంశాలపై ఏకాభిప్రాయం కుదరడం లేదు. ఈ నిధిని వేగంగా ఏర్పాటు చేయాలనీ వర్ధమాన దేశాలు పట్టుబడుతుండగా, సంపన్న దేశాలు మాత్రం తమపై ఆర్థిక భారం పడుతుందనే నెపంతో వాయిదా వేస్తూ వస్తున్నాయి. కనీసం మరో ఐదేళ్ల వరకు అటువంటి నిధి ఏర్పడే అవకాశాలు కనిపించడం లేదు. దుబాయ్ సదస్సు ఆయిల్ కంపెనీ అధ్యక్షుడి నేతృత్వంలో జరుగుతూ ఉండడంతో కాలుష్య నివారణలో కీలకమైన చమురు, తదితర పారిశ్రామిక కాలుష్య నివారణపై చర్చలకు ఆస్కారం లేకుండా ఆహారం, నీరు, ఆరోగ్యం వంటి సామాజిక అంశాలపై చర్చలను మళ్లించే ప్రయత్నం జరుగుతున్నట్లు ఎజెండా చూస్తే స్పష్టం అవుతుంది. రెండేళ్ల క్రితం గ్లాస్గోలో జరిగిన కాప్26లో బొగ్గు వినియోగాన్ని దశలవారీగా తగ్గించాలని ప్రభుత్వాలు నిర్ణయించాయి.
కానీ గత సంవత్సరం ఈజిప్టులోని కాప్27 లో, 81 దేశాల సమూహం అన్ని శిలాజ ఇంధనాలను క్రమంగా తగ్గించాలని తుది ప్రకటనలో పేర్కొనడం ద్వారా బొగ్గు నియంత్రణపై దృష్టిని నిర్వీర్యం కావించారు. సౌదీ అరేబియా, ఇతర గల్ఫ్ దేశాల వత్తిడితో ఈ విధంగా చేశారు. ఆరోగ్యకరమైన వాతావరణంలో జీవించే హక్కు అనేది ప్రపంచ వ్యాప్తంగా గుర్తించబడిన మానవ హక్కు. వాతావరణ సంక్షోభం జీవించే హక్కు, గృహ, ఆహారం, నీటి హక్కులతో సహా అనేక మానవ హక్కులను కూడా ప్రభావితం చేస్తుంది. దాదాపు 3.5 బిలియన్ల మంది ప్రజలు ఇప్పటికే వాతావరణ మార్పులకు అత్యంత హాని కలిగించే సందర్భాలలో నివసిస్తున్నారని, వాతావరణ మార్పుపై అంతర్ ప్రభుత్వ కమిటీ (ఐపిసిసి) నివేదిక ఇటీవల హెచ్చరించింది.2050 నాటికి చిన్నద్వీపాలలో, లోతట్టు తీరప్రాంత కమ్యూనిటీలు, ఒక బిలియన్ కంటే ఎక్కువ మంది ప్రజలు సముద్ర మట్టం పెరుగుదల, విపరీతమైన వాతావరణం నుండి ప్రమాదంలో పడతారని అంచనా వేశారు. వాతావరణ మార్పు ప్రస్తుత సామాజిక, ఆర్థిక అసమానతలను తీవ్రతరం చేస్తుంది. ప్రభుత్వాలు ఇప్పటికే రక్షించడంలో విఫలమైన తక్కువ ఆదాయ,
అట్టడుగు వర్గాలకు తీవ్రమైన విపత్తులు, బహుళ- సంవత్సరాల కరువు వంటి దీర్ఘకాలిక మార్పులు రెండూ చాలా ఘోరంగా వున్నాయి. వాతావరణ సంక్షోభానికి శిలాజ ఇంధనం ఆధారిత ఆర్థిక వ్యవస్థలు, రాజకీయ వ్యవస్థలకు మద్దతు ఇవ్వాల్సిన అవసరం వుంది.
శిలాజ ఇంధనాల అన్వేషణ, ఉత్పత్తి, నిల్వ, రవాణా, శుద్ధి, వినియోగం వంటి ప్రదేశాలలో, చుట్టుపక్కల పని చేసే, నివసించే వ్యక్తులతో సహా, శిలాజ ఇంధన కార్యకలాపాల ద్వారా నేరుగా ప్రభావితమయ్యే సమూహాల హక్కులను సమర్థించేందుకు ప్రభుత్వాలు కట్టుబడి వుండాలి. శిలాజ ఇంధన కార్యకలాపాలు, వాతావరణ మార్పులపై నిర్ణయం తీసుకోవడంలో ప్రభుత్వాలు తమ భాగస్వామ్యాన్ని, ప్రాతినిధ్యాన్ని నిర్ధారించాలి. శిలాజ ఇంధనాల దహనం వాతావరణ సంక్షోభానికి ప్రాథమిక డ్రైవర్. ఇది ప్రపంచ కార్బన్ డయాక్సైడ్ ఉద్గారాలలో 80 శాతానికి పైగా వెంది. ఐపిసిసి నివేదిక ప్రకారం ప్రస్తుతం వున్న శిలాజ ఇంధన ప్రాజెక్టులు గ్లోబల్ వార్మింగ్‌ను 1.5 డిగ్రీల సెల్సియస్ పెరుగుదలకు పరిమితం చేయడానికి వాతావరణాన్ని తట్టుకోగలవు. అయినప్పటికీ ప్రభుత్వాలు శిలాజ ఇంధన మౌలిక సదుపాయాలను నిర్మించడం, ఇప్పటికే ఉన్న కార్యకలాపాలను సరిగా నియంత్రించడం వంటి వాటికి అధికారం ఇవ్వడం, సబ్సిడీ ఇవ్వడం కొనసాగించడం ఆందోళన కలిగిస్తుంది.
పారిస్ ఒప్పందంలోని ఆర్టికల్ 6.4 ప్రకారం ప్రపంచ కార్బన్ మార్కెట్ హక్కులను సమర్థించడానికి, వాతావరణ చర్యలకు మద్దతు ఇవ్వడానికి, హానిని తగ్గించడానికి ఖచ్చితంగా నియంత్రించాల్సి వుంది. అయితే, ఈ ఒప్పందానికి సంబంధించిన ప్రభుత్వాలు, కార్పొరేషన్లు, ఇతర ప్రైవేటు సంస్థలు మార్కెట్లో తమ ఉనికిని వేగంగా అభివృద్ధి చేసుకొనే ప్రయత్నం చేస్తున్నాయి. కానీ అవసరమైన రక్షణలు చేపట్టడం పట్ల ఉదాసీనంగా వ్యవహరిస్తున్నాయి. కార్బన్ మార్కెట్లు కార్బన్ క్రెడిట్‌లలో వర్తకం చేస్తాయి. ఇవి కార్బన్‌డయాక్సైడ్ నుండి తొలగించబడిన లేదా నిరోధించబడిన కార్బన్‌డయాక్సైడ్‌కు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తాయి. అటవీ సంరక్షణ నుండి స్వచ్ఛమైన ఇంధనం వరకు ప్రాజెక్ట్‌ల ద్వారా వాతావరణంలోకి విడుదలవుతుంది. అనేక సంస్థలు, ప్రభుత్వాలు తమ సొంత కాలుష్యాన్ని పూడ్చుకున్నాయని చెప్పుకోవడానికి కార్బన్ క్రెడిట్‌లను కొనుగోలు చేస్తాయి. అయినప్పటికీ, ఆ మార్కెట్లలో వర్తకం చేయబడిన అనేక కార్బన్ క్రెడిట్‌లు వాస్తవానికి శాశ్వతంగా తొలగించబడిన కార్బన్ లేదా ఉద్గారాలను నివారించవు. ఈ హాట్ ఎయిర్ క్రెడిట్‌లు కాలుష్యాన్ని తగ్గించడానికి ఉపయోగించినప్పుడు వాతావరణ చర్యను బలహీనపరుస్తాయి. ఎందుకంటే మొత్తం ఉద్గారాల తగ్గింపులు వాస్తవంగా జరగవు.
పైగా వారిని వారి భూముల నుండి స్థానభ్రంశం చేయడం, వారి జీవనోపాధిని నేరంగా పరిగణించడం ద్వారా కొన్ని కార్బన్ ఆఫ్ సెట్టింగ్ ప్రాజెక్ట్‌లు స్థానిక ప్రజలు, స్థానిక సమూహాల హక్కులను ఉల్లంఘిస్తుంటాయి. ప్రపంచంలోని అతి పెద్ద చమురు ఉత్పత్తిదారులలో ఒకటైన యుఎఇ, ప్రాథమిక హక్కులు, స్వేచ్ఛల అణచివేతకు నిధులు సమకూర్చడానికి తన శిలాజ ఇంధన సంపదను పాక్షికంగా ఉపయోగించుకునే పెట్రో- నిరంకుశ వ్యవస్థగా పేరొందింది. అయితే, ఈ సమావేశాన్ని అంతర్జాతీయంగా తన ప్రతిష్ఠను పెంపొందించుకొనేందుకు ఉపయోగించుకొనే ప్రయత్నం చేస్తున్నది. తద్వారా శిలాజ ఇంధనాల విస్తరణను కొనసాగిస్తూనే, వాతావరణ సంక్షోభాన్ని ఎదుర్కొనేందుకు, మానవ హక్కులను పరిరక్షించే ప్రయత్నాలను బలహీనపరచే ప్రయత్నం చేస్తున్నది. వాతావరణ సంక్షోభానికి ఆజ్యం పోసే గ్రీన్‌హౌస్ వాయువుల అత్యధిక తలసరి ఉద్గారాలలో యుఎఇ ఒకటి. తన విస్తారమైన శిలాజ ఇంధన పరిశ్రమ నుండి వచ్చే నిధులు ప్రభుత్వ ఆదాయాన్ని చాలా వరకు అందిస్తాయి.ఈ సదస్సు నిర్వహిస్తున్న అబుదాబి నేషనల్ ఆయిల్ కంపెనీ (ఎడిఎన్‌ఒసి) ప్రభుత్వంపు అగ్రశ్రేణి శిలాజ ఇంధన కంపెనీ. వాతావరణ లక్ష్యాల మేరకు కొత్తగా చమురు, బొగ్గు లేదా గ్యాస్ ఆధారిత పరిశ్రమలు నెలకొల్పారాదని అంతర్జాతీయంగా ఏకాభిప్రాయం వ్యక్తం అవుతున్నా ఇటీవల తన కార్యకలాపాలను మరింతగా విస్తరిస్తున్నట్లు ప్రకటించింది.