ఉమ్మడి రాష్ట్రంలో ప్రత్యేక అస్తిత్వం కోసం ఆరాటపడిన తెలంగాణ, రాష్ట్ర సాధన తర్వాత ముఖ్యమంత్రి కె. చంద్రశేఖర రావు నాయకత్వంలో పునర్నిర్మాణ ఎజెండాను సిద్ధం చేసుకుంది. దశాబ్దాల పాటు నిర్లక్ష్యానికి గురైన తెలంగాణను బంగారు తెలంగాణగా మార్చుకునేందుకు నడుం కట్టింది. సంక్షేమం, అభివృద్ధి పథకాలకు తోడుగా రాష్ట్రాన్ని అత్యంత నివాస యోగ్యమైన ప్రాంతంగా మార్చాలని సిఎం తలచారు. ఆ ఆలోచనల్లోంచి పుట్టిందే తెలంగాణకు హరితహారం.
రాష్ట్రం ఏర్పాటైన తొలినాళ్లలోనే తీసుకున్న అత్యంత ప్రాధాన్యతా పథకాల్లో తెలంగాణకు హరితహారం ఒకటి. మన వారసులకు, రానున్న తరాలకు ఆస్తులు పంచడం కన్నా స్వచ్ఛమైన గాలిని, నివాస యోగ్యమైన ప్రకృతి పరిసరాలను అందించాలనే గొప్ప సంకల్పమే హరిత హారానికి పునాది.
ఇలా ఆలోచించటంతో పాటు, ఆ దిశగా ప్రజలను ఒక సామాజిక కార్యక్రమంలో పెద్ద ఎత్తున భాగస్వామ్యం చేసిన ఘనత తెలంగాణ ప్రభుత్వానికి, ముఖ్యమంత్రి కె. చంద్రశేఖర్ రావుకు దక్కింది.తాను నమ్మిన ప్రకృతి పునరుజ్జీవనాన్ని తెలంగాణ సమాజంలో ప్రతి మదికీ ఎక్కేలా చేయటంలో ముఖ్యమంత్రి సఫలం అయ్యారు. ఆ కృషి, పట్టుదల ఫలితాలే దశాబ్ది తెలంగాణలో మన కళ్ల ముందు ఆకు పచ్చగా పరుచుకున్నాయి. ఇన్నేళ్లుగా నాటిన మొక్కలు చెట్లుగా మారి ఆక్సిజన్‌తో పాటు ఆహ్లాదాన్ని పంచుతున్నాయి. హరిత తెలంగాణ సాధనలో ప్రభుత్వ సంకల్పం, ప్రజల భాగస్వామ్యమే పచ్చని విజయానికి సాక్షిగా నిలిచింది. ఇలా రాష్ట్రమంతటా పచ్చదనం వెల్లివిరియాలంటే తెలంగాణకు హరితహారం నిరంతర ప్రక్రియలా కొనసాగాలి. మొక్కలు నాటడం, వాటి సంరక్షణ మన జీవన విధానంలో భాగం కావాలి.
2015 జులై 3న చిలుకూరు బాలాజీ సన్నిధిలో మొదటి మొక్క నాటడం ద్వారా ఈ మహా ప్రకృతి కార్యం మొదలైంది. రాష్ట్ర పచ్చదనాన్ని 24 నుంచి 33 శాతానికి పెంచటమే హరితహారం లక్ష్యం. మొదట 230 కోట్ల మొక్కలు నాటడం టార్గెట్ కాగా, మొత్తం ఎనిమిది విడతల్లో ఇప్పటి దాకా రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా 273.33 కోట్ల మొక్కలు నాటారు. రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా 14,864 నర్సరీల ఏర్పాటు చేశారు. దేశంలో మరే ఇతర రాష్ట్రమూ కేటాయించని విధంగా.. హరితహారం నిర్వహణ కోసం ఇప్పటి దాకా తెలంగాణ రూ. 10,822 కోట్ల వ్యయం చేసింది. 19,472 పల్లె ప్రకృతి వనాలు (13,657 ఎకరాల్లో), 2,011 బృహత్ ప్రకృతి వనాల నిర్మాణం(6,298 ఎకరాల్లో) జరిగింది. రాష్ట్రం అంతటా అన్ని రకాల రహదారులూ కలపి 1,00, 691 కిలో మీటర్ల మేర రహదారి వనాలు కనువిందు చేస్తున్నాయి. ఇందులో 12,000 కిలో మీటర్లు బహుళ రహదారి వనాలు.
పర్యావరణ అవగాహన కోసం స్కూలు పిల్లలకు విస్తృతంగా వనదర్శిని కార్యక్రమం అటవీ శాఖ చేపట్టింది.
ఉమ్మడి రాష్ట్రంలో నిరాదరణకు గురై పూర్తిగా క్షీణించిన అడవులను పునరుద్ధరించటం తెలంగాణ ప్రభుత్వం ఒక ప్రధాన లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. 13.44 లక్షల ఎకరాల అటవీ పునరుద్ధరణ ద్వారా 53.84 కోట్ల మొక్కలను సహజంగా పెరిగేలా చేయటం జరిగింది. రక్షణ చర్యల్లో భాగంగా 10,886 కి.మీ మేర అటవీ ప్రాంతాల చుట్టూ కందకాల తవ్వకం, అగ్ని ప్రమాదాల నివారణ కోసం 21,452 కి.మీ. మేర ఫైర్ లైన్లను అటవీశాఖ చేసింది. నేల, తేమ పరిరక్షణ (Soil & Moisture Conservation) కోసం అడవుల్లో పెద్ద ఎత్తున నీటి యాజమాన్య పద్ధతుల అమలు. చెక్ డ్యాంలు, ఇంకుడు చెరువులు/ కుంటలు మొదలైనవాటి నిర్మాణం. పట్టణ ప్రాంతాల్లో పచ్చదనం పెంచేందుకు సమీప అడవుల్లో 164 హరిత వనాలను అభివృద్ధి చేయటం, వీటిల్లో 100 శాతం పచ్చదనం సాధించేందుకు 1.71 లక్షల ఎకరాల్లో 1.06 కోట్ల మొక్కలు నాటడం జరిగింది. అందులో 75,740 ఎకరాల్లో 109 అందమైన అర్బన్ ఫారెస్ట్ పార్క్‌లుగా రూపొందాయి.
ఫారెస్ట్ సర్వే ఆఫ్ ఇండియా (ఎఫ్‌ఎస్‌ఐ) నివేదిక ప్రకారం హరితహారం వల్ల గ్రేటర్ పరిధిలో గత పదేళ్లలో గ్రీన్ కవర్ భారీగా 147 శాతం పెరిగింది. సుమారు ఏడు కోట్ల మొక్కలు నాటడంతో పాటు, కొత్తగా 456 కాలనీ పార్కుల అభివృద్ధి, 1120 కిలో మీటర్ల మేర అవెన్యూ ప్లాంటేషన్, 115 చోట్ల యాదాద్రి మోడల్‌లో (మియావాకి) పచ్చదనం పెంపు. గ్రేటర్ పరిధిలో 10 శాతం గ్రీన్ బడ్జెట్ కింద పచ్చదనం పెంపు కోసం సుమారు రూ. 700 కోట్ల కేటాయింపు జరిగింది. హెచ్‌ఎండిఎ పరిధిలో సుమారు 12 కోట్ల మొక్కలు (11.93కోట్లు) నాటడం జరిగింది. ఔటర్ రింగ్ రోడ్డు, ఇంటర్ ఛేంజ్‌లు, సర్వీస్ రోడ్లు, పార్కులు పచ్చదనంతోహైదరాబాద్‌కు మణిహారంగా మారాయి. హైదరాబాద్ చుట్టూ ప్రకృతి రమణీయంగా 16 అర్బన్ ఫారెస్ట్ పార్కులను హెచ్‌ఎండిఎ అభివృద్ధి చేసింది. గ్లోబల్ సిటీగా మారిన హైదరాబాద్ హెచ్‌ఎండిఎ కృషి వల్లే గ్రీన్ సిటీ ఆఫ్ వరల్డ్ గానూ మన్ననలు అందుకుంటోంది.
అత్యంత నాణ్యతా ప్రమాణాలతో ప్లాంటేషన్ చేసే సంస్థగా ఫారెస్ట్ స్టీవార్డ్ షిప్ కౌన్సిల్ (జర్మనీ) సర్టిఫికేషన్ పొందిన ఎఫ్.డి.సి. (దేశంలోనే మొదటి కార్పోరేషన్.) సంప్రదాయ యూకలిప్టస్ స్థానంలో ప్రత్యామ్నాయ మొక్కలు నాటడం, రెవెన్యూ పెంపకంపై దృష్టి పెట్టింది. (రోజ్ వుడ్, గంధం, ఎర్ర చందనం, సీతాఫల్, సరుగుడు) గత ఎనిమిదేళ్లుగా సగటున 82. 69 కోట్ల రూపాయల రాబడి, గత ఆర్థిక సంవత్సరం (2022-23) 150 కోట్ల రెవెన్యూ రాగా, ఈ యేడాది అంచనా 200 కోట్ల రూపాయలుగా నిర్ణయించారు. ఎఫ్.డి.సి నేతృత్వంలో అంతర్జాతీయ స్థాయి ఎకో పార్కులుగా బొటానికల్ గార్డెన్, పాలపిట్ట సైక్లింగ్ పార్క్, ఫారెస్ట్ ట్రెక్ అర్బన్ ఫారెస్ట్ పార్కుల అభివృద్ధి.
హరిత నిధి ఏర్పాటు: ప్రపంచంలో ఎక్కడ లేని విధంగా తెలంగాణ ప్రభుత్వం ఒక కొత్త ఒరవడికి శ్రీకారం చుట్టింది. పర్యావరణ రక్షణలో అన్ని వర్గాల ప్రజల భాగస్వామ్యంతో హరిత నిధిని ఏర్పాటు చేసింది. ఇందులో శాసనసభ, శాసనమండలి సభ్యులు, పార్లమెంట్ సభ్యులు, ప్రభుత్వ ఉద్యోగులు, విద్యార్ధులు వీరందరిని హరితనిధిలో భాగస్వాములను చేసింది. వీరి నుండి సమీకరించిన మొత్తంతో హరిత నిధిని ఏర్పాటు అయింది. నూతన పంచాయితీరాజ్, మున్సిపల్ చట్టాలలో స్థానిక సంస్థ లు తమ బడ్జెట్‌లో 10 శాతం పచ్చదనం అభివృద్ధికై ఖర్చు చేయాలని నిబంధనను పొందుపర్చింది. ఈ విధానం అద్భుతమైన ఫలితాలను సాధించింది. 2015-21 మధ్య రాష్ట్రంలో ఫారెస్ట్ కవర్ 6.85 శాతం పెరిగింది. ఇది 3.36 లక్షల ఎకరాలకు సమానం. అదే సమయంలో రాష్ట్రంలో పచ్చదనం (గ్రీన్ కవర్) 7.70 శాతం పెరిగింది. ఇది 5.13 లక్షల ఎకరాలకు సమానం.
ట్రీ సిటీ ఆఫ్ ద వరల్డ్ -2020, 2021 గా హైదరాబాద్‌కు అంతర్జాతీయ స్థాయి గుర్తింపు దక్కిం ది. ఐక్యరాజ్య సమితికి చెందిన ఫుడ్ అండ్ అగ్రికల్చర్ ఆర్గనైజేషన్, ఆర్బర్ డే ఫౌండేషన్ ద్వారా ఈ అవార్డు వచ్చింది. నీతి eయోగ్ సమీకృత అభివృద్ధి లక్ష్యాల సూచీల్లో (2020-21) అటవీకరణ విభాగంలో మొదటి స్థానంలో తెలంగాణ నిలిచింది. ఇంటర్నేషనల్ అసోసియేషన్ ఆఫ్ హార్టీకల్చర్ ప్రొడ్యూసర్స్ (ఎఐపిహెచ్), సౌత్ కొరియా ద్వారా వరల్డ్ గ్రీన్ సిటీ అవార్డ్ – 2022 కూడా హైదరాబాద్‌కు దక్కింది. వరల్డ్ వైడ్ ఫండ్ ఫర్ నేచర్ (డబ్లుడబ్లుఎఫ్) దేశ వ్యాప్తంగా నగరాల్లో నిర్వహించిన సిటీ నేచర్ ఛాలెంచ్ – 2023లో మొదటి స్థానంలో నిలిచిన హైదరాబాద్ అత్యధిక జీవవైవిధ్యం గల నగరంగా గుర్తింపు పొందింది. ఇటీవల సెంటర్ ఫర్ సైన్స్ అండ్ ఎన్విరానెమెంట్ సంస్థ (సిఎస్‌ఇ) విడుదల చేసిన నివేదిక ప్రకారం పచ్చదనం పెంపులో దేశంలోనే అగ్రగామి రాష్ట్రంగా తెలంగాణ నిలిచింది.